Sikur të isha kryetar bashkie...

Një listë dëshirash! Menjëherë të shkon mendja në ndonjë prag feste, ditëlindje a diçkaje të shënuar; kudo, vetëm te zyra e një pushtetari lokal, jo! E dini pse?  Sepse priremi të dëshirojmë ngushtë dhe cekët, të dëshirojmë atë që kujtojmë se vetëm ajo na përket, priremi të dëshirojmë për veten nga pragu i shtëpisë sonë dhe brenda. Por, si mund të dëshirohet, fjala bie, një makinë e mirë, kur rrugica për në shtëpinë tënde eshte copë-copë, si mund të dëshirohet një pasdite e këndëshme me fëmijët e tu, kur në fakt, maksimumi mund ta çosh në ndonjë lokal, sepse lulishtet e parqet me lojra na kanë lënë shëndenë, si mund të dëshirosh ca ditë të bekuara nën diell e det, kur e di fare mirë që para se të shkosh në Plazhin e Durrësit, duhet të kesh fituar imunitet ndaj çdo lloj bakteri, duhet ta kesh mbushur xhepin mirë e mirë dhe ta harrosh çadrën nga shtëpia, sepse për këtë ka menduar privati, që ka zaptuar çdo pëllëmbë sipërfaqe rëre.

Mund të vazhdohet pafund me dëshirat, mirëpo nëse ulemi e mendojmë pak më shumë se nga pragu ynë e brenda, do të kuptojmë që listën e dëshirave, do të ishte më mirë ta quanim, si fillim, listë  të nevojave. Me besoni, do të na dalë shumë herë e më e gjatë.

Të ulur për orë të tëra nëpër kafene, diskutojmë gjithça, nga politika shqiptare, te lufta në Siri; nga çmimi i vajit dhe orizit, te telenovelat; nga ajo gropa e keqe para pallatit që mbushet me ujë sa herë bie shi, te veshja e kafexhiut që këmi ngjitur. Diskutojmë gjithçka, ashtu të ulur prej kush e di sa orësh, duke harruar që fjalët i merr era. Nuk ka qenë budalla ai që e ka thënë, e aq më pak ka qenë , ai që e ka sjellë deri në ditët tona sot.

Njohim institucionin e kafes e të thashethemit, por jo atë të reagimit publik qytetar, njohim debatin në tavolinën e kafesë, por nuk dimë të marrim njëhërë iniciativën e të kërkojmë llogari se përse lulishtja posht pallatit, na u kthye sa hap e mbyll sytë në kafenenë, ku pikerisht jemi ulur; dimë të shajmë e të mallkojmë sa herë bie shi e përmbyten rrugët, por na duket aq punë e ndërlikuar të shkuarit përpara sheshit të bashkisë për të bërë vetëm një pyetje të thjeshtë: Edhe për sa kohë do na zërë frika e do lutemi “vetëm shi jo!”.

A ja vlen kjo apati, tek shohim se si, jo vetëm që bie cilësia e jetës sonë, por ndërkaq, humbet qyteti, humbet memoria që kemi për të dhe befas e gjejmë veten duke jetuar, punuar e rritur fëmijë, në një qytet të cilin me shpirt do ta donim të ishte ndryshe.

Për këtë flasim gjatë gjithë kohës, e megjithatë, as gishtin nuk lëvizim për të ndryshuar diçka, themi vetëm: “Ah të më bënin vetëm një ditë kryetar bashkie dhe e dija unë çfarë bëja”. Kështu me mendje, i marrim me radhë të gjitha, fadromën që i hyn plazhit nga plepat e deri në Currila, duke rrëzuar çdo gjë të ngritur pa të drejtë mbi pronën publike; imagjinojmë kthimin e detit përmbys, me shpresën se në fund ka mbetur pak pastërti; imagjinojmë sikur fluturojnë gjithë karriget e lokaleve që na kanë zaptuar trotuaret e kështu më tej.

Sikur të isha kryetar bashkie! Të gjithë mund të jemi të tillë, sepse qyteti është i të gjithëve. Mund të mos kemi legjitimitetin e firmës, por kemi të drejtën e votës, kemi të drejtën e reagimit, të protestës, aq më tepër në një qytet si ky yni, ku ka kaq shumë gjera mbi të cilat duhet reaguar. Të gjithë jemi kryetar bashkie, të gjithë kemi të drejtë të jemi pjesë e vendimarrjes. Askush nuk ka të drejtë të na e marrë qytetin peng, duke na detyruar të thyejmë kokën në beton, atëherë kur duam të gjejmë një lulishte; të përfundojmë në një kazino, atëherë kur drejtohemi për të parë një film në kinema; të përfundojmë në urgjencë, atëherë kur duam të kridhemi në det, apo të biem në ndonjë pusetë, kur nxitojmë për të shkuar në punë, në ditët e shiut.

Të gjitha këto, më shumë se sa dëshira, janë nevoja; nevoja për të dalë nga shtëpia e për t’i thënë vetes “po, unë banoj në Durrës dhe ky është një qytet i mrekullueshëm”, nevoja për të shkelur në një vend, i cili të bën të ndihesh mirë në çdo gjë të ofron, qoftë ky një stol posht një peme, apo një panorame nga kodra drejt qytetit.

Patenta e 1929-s, dokumenti i shoferit më të vjetër në Durrës

Një patentë, e cila në kohën kur është lëshuar quhej “leje shoferi”, e datës 7 qershor 1929, është një prej dokumenteve më të vjetër në këtë fushë të ruajtur deri më sot në Durrës. Ajo i përkiste qytetarit Hamdi Beqiri dhe për shumë vite me radhë ruhet me fanatizëm nga e bija, Shpresa Beqiri, piktore e mirnjohur.

Në formën e një libërthi, apo më mirë të thuhet, e ngjashme me letrnjoftimet e mëvonshme, në faqen e parë të saj, leja e shoferit paraqet gjeneralitetet e zotëruesit, datën e lëshimit dhe numrin e regjistrimit.

Në fletët e brendshme lexohet ky tekst “Zoti Hamdi Beqiri, ka leje me përdorë një qerre me fuqi motori (motosikletë) në bazë të provimeve që ka dhanë përpara këtij Autoriteti në Durrës, me datë 7/06/1929 .” më tej vijojnë vulat përkatëse të kompetentëve që kanë lëshuar lejen e shoferit dhe në faqen përbri saj, janë të vendosura dy pullat e pagesave të taksave dhe fotografia e qytetarit Hamdi Beqiri.

“Im atë ishte 20 vjeç kur e mori lejen e shoferit dhe me shaka kujtonte, vite më vonë, që ishte brezi që i kishte dhënë makinave me rrota druri. Që prej vitit 1929 e deri sa doli në pension në 1969, ai punoi si shofer. Madje tregonte se për një periudhë kohe kishte qenë edhe shofer i Harry Fultzit, kur ky i fundit ka ardhur në Shqipëri”, tregon piktorja Beqiri.

Hamdi Beqiri ishte ndër shoferët e parë në qytetin e Durrësit dhe deri në vitin 1933, zotëronte tri makina, ndër të cilat edhe një tip Benz, me shtatë vende, sikurse kujton e bija. Të gjitha këto, u shtetëzuan me ardhjen në pushtet të regjimit komunist.

Leja e shoferit e vitit 1929 është në gjendje të përsosur dhe kjo falë ruajtjes brenda këllëfit origjinal, por edhe kujdesit të familjarëve të Beqirit. Madje e bija, pohon se duke nisur prej lejes së parë, në shtëpi ajo ruaj edhe të gjitha ripërtëritjet e dokumentit, deri kur Hamdi Beqiri Doli në pension.

Automjetet e para në Shqipëri, regjistrohen në Durrës

Për herë të parë, prania e automjeteve në vendin tonë është dokumentuar më 18 tetor 1919, në Durrës. Në atë kohë, vendi sapo kishte dalë i rrënuar nga Lufta e Parë Botërore dhe në qytetin bregdetar, nga data 25 deri më 27 dhjetor 1918, ishte mbajtur Kongresi i Durrësit, prej nga ku doli edhe një qeveri e përkohëshme, e njohur si Qeveria Provizore e Durrësit. Pikërisht në dokumentat e kësaj qeverie, në një komunikim të sajin me Ministrinë e Jashtme të Italisë më 18 tetor 1919, rezulton se në Durrës kishte automjete. Madje, kishte edhe një lloj shërbimi për regjistrimin e tyre.

Menjëherë pas konsolidimit të integritetit të vendit, veçanërisht pas Kongresit të Lushnjës, që u mbajt më 23 janar 1920, nisi edhe rimëkëmbja ekonomike dhe, vetvetiu, erdhi edhe rritja e numrit të automjeteve. Në vitin 1921, në vend numëroheshin mbi 10 automjete të llojeve të ndryshme, një pjesë të përqëndruar në Tiranë dhe pjesa tjetër e shpërndarë në qytetet e tjera.

Shtimi i numrit të automjeteve solli, në atë kohë, edhe nevojën e një kuadri ligjor për të rregulluar veprimtarinë e tyre, ligj i cili u miratua në vitin 1924.

Ligji për “qerret me fuqi motori”

Kështu njiheshin në atë kohë… qerre me fuqi motori. Më 10 prill 1924, Këshilli i Lartë (që në atë kohë ishte i barazvlefshëm me institucionin e kryetarit të shtetit) miratoi dekret-ligjin “Mbi shërbimin e automobilave dhe të çdo qerreje me fuqi motori”. Në këtë dekret-ligj përcaktohej se “qerre me fuqi motori” quheshin automobilat, motoçikletat, traktorët, dhe çdo lloj qerre tjeter me motor që punon në rrugë e sheshe publike.

Ky dekret-ligj përcakton, për herë të parë, edhe dokumentacionin që duhet të kishte si automjeti, ashtu edhe drejtuesi i tij. Kështu, dy dokumentat bazë ishin: Leja e Veprimit, që është e barazvlefshme me lejen e sotme të qarkullimit të çdo automjeti, dhe Leja e Shoferit, që sot quhet leja e drejtimit. Në atë kohë, ligja përcaktonte se mosha minimale për t’u pajisur me leje drejtimi ishte 20 vjeç.

Në atë kohë, ai dekret-ligj shoqërohej edhe me një rregullore zbatimi, e cila, mes të tjerave, parashikonte edhe kushtet për t’u pajisur me leje drejtimi, që janë thuajse të njëjta edhe sot e kësaj dite: çertifikatë lindje, vërtetimi i vendbanimit, raporti mjekesor, dy fotografi, provimi teorik dhe provimi praktik.

Shumica, automjete amerikane

Në vitin 1926 bëhet edhe inventari i parë i të ashtuquajturave “qerre me motor” në të gjithë vendit, i ndarë sipas prefekturave. Në atë vit, në të gjithë vendin ishin 483 automjete të ndryshme. Në Durrës ishin të regjistruara 70 automjete. Në vitet e mëvonshme, krahas numrit të përgjithshëm është regjistruar edhe tipi i tyre. Nga kjo rezulton se, fillimisht, numri më i madh i automjeteve ishte i prodhimit amerikan. Kështu, në vitin 1927, në vend ishin të regjistruara 426 automjete amerikane, 99 gjermane dhe 5 automjete franceze. Në vitin 1929, numri i automjeteve amerikane arriti në 701. Por, me kalimin e kohës, gjatë viteve ’30, pjesa më e madhe e automjeteve kishin prejardhje nga vendet evropiane, kryesisht nga Gjermania dhe Franca.

Që në atë kohë janë regjistruar edhe aktivitetet e para sportive automobilistike. Në vitin 1927, në Korçë, u organizua gara e parë autobilistike. Por, bashkë me automjetet u shfaqën edhe aksidentet. Në gazetën “Zëri i Korçës”, të datës 15 mars 1927, në shkrimin “Automobilistët dhe marrëzitë e tyre” thuhet: “Javën e parë, një automobilist, nga nxitimi i tij, e vrau një djalë … Është vënë re se automobilistët i ngasin automobilat e tyre nëpër qytet me një tërbim sikur kanë për të marrë rekordin e shpërjtësisë…”